Траціну мясцовых раслін не сустрэнеш больш нідзе на планеце
Святлана прызнаецца, што вельмі любіць падарожжы, і для яе выбар, збіраць на машыну і кватэру або сарвацца ў новую паездку, відавочны. Хаця да Сакотры напрамкі падарожжаў складана было назваць экзатычнымі: у асноўным гэта былі Еўропа і Турцыя. Раней пра такі незвычайны адпачынак Святлана нават не задумвалася.
— Пакуль не наткнулася на рэкламу тура. Зачапілі мяне тры рэчы. Першае — спім у намётах. Я ўжо малявала сабе гэтую карціну з гітарай ля вогнішча, мора, размовы, зоркі… Другое — няма сувязі, што было неабходна для перазагрузкі. Толькі так я магла быць на 100% упэўнена, што не буду працаваць. Трэцяе — варʼяцкі прыгожыя драконавыя дрэвы. Гэта каханне з першага погляду.
Афіцыйная назва драконавага дрэва — драцэна. Сваю мянушку яна атрымала з-за яркай смалы, якая нагадвала кроў. Чыю? Без сумневаў, дракона. Расце дрэва вельмі павольна, таму ўзрост большасці з іх налічвае сотні, а некаторых — і тысячы гадоў. На востраве сустракаюцца цэлыя лясы.
Цвітуць дрэвы раз у 15 гадоў увесну. Менавіта перыяд з лютага па сакавік лічыцца высокім сезонам на Сакотры. Улетку тут лепш не паказвацца: тут гаспадараць моцныя вятры і штормы. У гэты перыяд востраў практычна адрэзаны ад знешняга свету. Мясцовыя, дарэчы, дрэвамі не толькі любуюцца, але і выкарыстоўваюць іх у практычных мэтах. Так, сок можа афарбаваць валасы ў бардовы колер або дапамагчы з гаеннем ран.
Яшчэ адна ўнікальная расліна, якую можна ўбачыць толькі тут, — бутэлькавае дрэва, ці дарстэнія гіганцкая. Так-так, яго ствол па форме нагадвае не што іншае, як пузатую шкляную бутэльку. Цвітуць дрэвы таксама ў сакавіку, бледна-ружовымі кветкамі. Пад гэта і будуць падладжваць наступны тур. Трэцяя назва дрэва — «агурочнае». Гэта далёкі сваяк гарбуза і кавуна. І яно здольнае назапашваць у сабе шмат вільгаці. Непрыемны сюрпрыз: ад дрэва ідзе зусім не натхняльны пах.
Як так выйшла, што востраў застаўся практычна некранутым цывілізацыяй? Уся справа ў яго размяшчэнні. Сакотра зʼяўляецца часткай аднаго з самых ізаляваных архіпелагаў кантынентальнага, а не вулканічнага паходжання. Бліжэйшая суша — узбярэжжа Самалі і Аравійскага паўвострава.
Сам востраў невялікі — 3800 квадратных кіламетраў. Гэта ў паўтара раза менш, чым у папулярнага Балі. І ён цалкам абʼяўлены ЮНЕСКА біясферным запаведнікам. Траціну мясцовых раслін не сустрэнеш больш нідзе на планеце.
«Квіткоў у вольным продажы няма, патрапіць сюды можна толькі з турам»
Чаму такая неверагодная выспа не стала папулярным у турыстаў? Справа ў палітычнай сітуацыі: Сакотра зʼяўляецца тэрыторыяй Емена, дзе з 2014 года ідзе грамадзянская вайна. Аднак сам востраў ваенныя дзеянні не закранаюць. Спачатку сюды арганізавалі гуманітарныя рэйсы, а потым пачалі вазіць і турыстаў.
Тым не менш патрапіць на востраў вельмі няпроста. Апроч праблем з дарогай, беларусам патрэбная віза ў Емен. Выключэнні — турыстычныя групы. Такія туры з вылетам з Мінска сталі даступныя толькі летась, першымі іх пачала арганізоўваць кампанія «360Трэвэл».
— Лётае туды авіякампанія Air Arabia. Білеты ў свабодны доступ не паступаюць, іх можна купіць толькі праз арганізатараў тура. Прамыя рэйсы ёсць з Дубая і Абу-Дабі (усяго раз у тыдзень). Час у дарозе — каля дзвюх гадзін. Прылятае самалёт у ваенны аэрапорт. Маршрут нам дапамагала скласці мясцовая кампанія. У цэлым маршрут ва ўсіх груп аднолькавы, а вось стаянкі могуць адрознівацца. Чым аўтарытэтнейшая мясцовая кампанія, тым лепшае месца стаянкі, — распавяла дырэктар па продажах Наталля, якая сама падарожнічала разам з групай па востраве.
Яна адразу папярэджвае: слова «лакшэры» сапраўды варта забыцца на ўвесь тыдзень. Гатэлі на востраве ёсць — некалькі, але яны такога ўзроўню камфорту, што прыемней начаваць у палатках.
— Еменцы — людзі добразычлівыя і з добрым пачуццём гумару. Яны з задавальненнем апускаюць у свой побыт. Напрыклад, гід запрасіў нас на абед у сямʼю сваёй сястры, і я ўпершыню ўбачыла сапраўдную дзяўчыну-альбіноску (дачку яго сястры). У мяне адразу зʼявілася мора пытанняў: ці ходзіць яна ў школу, ці не дражняць яе, як яна спраўляецца са пякучым сонцам? І самае галоўнае пытанне: ці не палююць на яе ведзьмакі? Дарэчы, у школе мы таксама былі. Загадзя везлі з сабой цукеркі, але да такой колькасці дзяцей былі не гатовы. У наступную паездку будзем больш дасведчаныя (смяецца. — Заўв. Onlíner).
Беларусы тут вельмі рэдкія госці. Ды і ў цэлым турыстамі востраў не распешчаны. У нас нават бралі інтэрвʼю мясцовыя СМІ.
Нас з цікавасцю разглядалі не толькі дзеці, але і дарослыя. Турыстаў на востраве вельмі мала, асабліва тых, хто выходзіць у свет: школа, горад, кафэ. Усе турысты раскіданыя па спецыяльных стаянках, дзе няма мясцовых жыхароў — толькі гіды, вадзіцелі, кухыры. Неяк да нашай стаянкі на беразе акіяна прыйшоў мясцовы і папрасіў гіда аб дапамозе: у малога гнаілася рана. Бальніцы і аптэкі ёсць, але ў горадзе, куды яшчэ трэба дабрацца. Такіх смелых дзяцей я яшчэ не бачыла. З якой жа цікавасцю ён разглядаў, што робіць наш медык! — успамінае Наталля.
«Замест прывітання — дакрананне насамі»
На Сакотры жыве ўсяго 40 тысяч чалавек. Кажуць яны на ўласнай мове — сакотры, які не сустракаецца больш нідзе ў свеце, але ведаюць яшчэ і арабскую. Дарэчы, існуе мова толькі ў вуснай форме, аднак у 2014 годзе лінгвісты распрацавалі яе пісьмовы варыянт. Ці вядома пра гэта сакатрыйцам — вялікае пытанне.
Сярод мясцовых распаўсюджана нетыповае прывітанне: пры сустрэчы яны датыкаюцца адно да аднаго насамі. Са знаёмымі — злёгку, з блізкімі можна пацерціся ад душы. Калі бачыцеся часта — разок, пасля доўгага расстання дзеянне можна паўтарыць і пяць разоў. У знак павагі да старэйшых носам датыкаюцца да іх рукі. На людзях так вітаюцца толькі мужчыны з мужчынамі і жанчыны з жанчынамі, унутры сямʼі дапускаецца больш вольнасцяў.
Асноўныя заняткі мясцовых — рыбная лоўля, развядзенне коз і авечак і земляробства. Многія да гэтага часу не прымаюць цывілізацыю і жывуць без электрычнасці і водаправода. Нараджальнасць — чакана — вельмі высокая. У семʼях можа быць і па 10, і па 15 дзяцей. Рана бяруць шлюб. Хоць у 2015 годзе тут устанавілі мінімальны ўзрост — 18 гадоў, Емен усё яшчэ ўзначальвае антырэйтынг па колькасці вельмі ранніх шлюбаў.
— Першы час дзівіла, што людзі так жывуць, нагадвала каменны век. І ты мімаволі думаеш: як такое можа быць? На двары XXI стагоддзе, цывілізацыя… Але потым прыглядаешся да мясцовых: яны ўсе такія ўсмешлівыя, закаханыя ў сваю выспу, побыт; да іх радасці ад простага; да іх культуры, якую яны шануюць; да дзяцей, якім сапраўды не патрэбен артапед (яны басанож рассякаюць па камянях) — і разумееш, што вось ён, іх свет, і ён такі, — дзеліцца ўражаннямі Света.
На яднанні з прыродай пабудавана і большая частка праграмы. Фанатам выключна музеяў ці складанай архітэктуры гэты кірунак лепш аблятаць бокам. Напрыклад, адзін дзень цалкам прысвечаны знаёмству з марскімі жыхарамі: васьміногамі, шар-рыбамі, марскімі вожыкамі, лобстарамі, крабамі і вялікімі чарапахамі. Дарэчы, на Сакотры водзяцца адны з самых буйных у свеце вустрыц, якія тут каштуюць капейкі. Турысты якраз паспрабавалі вустрыц, здабытых з мора проста на іх вачах.
— Ежа на востраве ў асноўным са спецыямі. Але кармілі нас вельмі смачна — у асноўным рыбай і морапрадуктамі. Таксама ў рацыёне, як і ў мясцовых, былі рыс, макароны, яйкі, бульба, яблыкі, апельсіны, смачныя аладкі, якія гатавалі нам кожную раніцу. Спачатку мы думалі, што схуднеем, але потым перажывалі, што прывязем лішняга, — усміхаецца Святлана.
У групы нават зʼявілася ўласная традыцыя. Кожны вечар яны ўсе разам праводзілі заход з папкорнам — назіраючы самае эфектнае прыроднае кіно.
«Часам здаецца, што яны затрымаліся дзесьці ў часах дыназаўраў, але з інтэрнэтам»
Па водгуках турыстаў, на Сакотры мільён падстаў шырока раскрыць рот ад здзіўлення і захапленні. Але асноўных тры: унікальныя расліны, бязмежныя выдмы і незвычайнага колеру мора. Горы (для знатакоў) таксама маюцца: самая высокая кропка — 1503 метра над узроўнем мора. Ну добра, тады чатыры: яшчэ і каньёны.
Што да гарадоў, то ў галоўным «мегаполісе» — сталіцы Хадзіба — 8 тысяч чалавек.
Прыгажосць нават пры жаданні прапусціць не атрымаецца: турысты не маюць права перамяшчацца па востраве без гіда.
— Сакотра пражывае сваю асобную гісторыю — па-за Еменам, па-за гэтым светам. Часам здаецца, што яны затрымаліся недзе ў часах дыназаўраў, але з інтэрнэтам. Які, праўда, ловіць толькі на гары, — з цяплом адклікаецца аб востраве Наталля.
На самай выспе кошты невысокія. Асноўныя выдаткі — дарога. З Мінска можна ляцець праз Дубай ці праз Абу-Дабі. Кошт квіткоў — каля $600 на чалавека. Нягледзячы на тое, што пералёт да Сакотры куды карацейшы, білеты туды — назад з ААЭ абыдуцца прыкладна ў $950. Сам тур каштуе $1670. У яго ўключаны ўсе экскурсіі, перамяшчэнні, кемпінгі і харчаванне. Па прызнанні Святланы, грошы ў паездцы наогул не спатрэбіліся — хіба што на сувеніры.
— Больш за ўсё ўразіла, вядома, прырода. Драконавыя дрэвы — гэта нешта на чароўным. А яшчэ бутэлькавыя дрэвы, пейзажы пясчаных выдмаў, якія ўтворацца ў сезон мусонаў, здабыча морапрадуктаў і іх дэгустацыя ў «пячорнага чалавека», лоўля рыбы сеткамі, месца сустрэчы мора і акіяна, горныя крыніцы, якім мы цешыліся як дзеці, нашы ночы ў намётах на беразе мора, сон пад шум прыбою… Сакотра — гэта як быццам іншая планета.
Чытайце таксама:
«Дзень маўчання, жыллё ў гестхаусе». Як медык з Віцебска стварыў на Балі аналаг 103.by
Ліван, Тэнэрыфе, Азія. Айцішнікі расказалі, куды ездзяць зімой, каб пагрэцца
